روستای گلخندان
روستای گلخندان
گلخندان جدید در ۵۰۰ متری شمال گلخندان قدیم و در میان آن دره رودخانه رودهن با ژرفایی نزدیک به ۴۰ متر واقع شده است.
پیوند بین روستا از طریق پلی سنگی برقرار می شود. از نظر موقعیت نیز فاصله گلخندان جدید با راه بومهن -رودهن نسبت به گلخندان قدیم کمتر است.
پیش از آنکه این دو روستا از یکدیگر جدا شوند، یک گلخندان واحد با دو محله بالا و پایین بوده است. محله پایین گلخندان قدیم، محله بالا گلخندان جدید.
بر اساس تصویب نامه هیات وزیران در سال ۱۳۹۱ دهستان گلخندان به مرکزیت گلخندان قدیم به عنوان یکی از روستاهای بخش بومهن معرفی شده و روستاها، مزارع و مکان هایی چون سیاه بند، شهرآباد، طاهرآباد، گلخندان قدیم، گلخندان جدید، زردستان، گلدره و کرد نبرد را در بر می گیرد.
از نظر موقعیت نسبی، از شمال به شهر بومهن، از جنوب به کرد نبرد، از غرب به روستای طاهر آباد و از شرق به اراضی بخش رودهن محدود است.
در گذشته آب آشامیدنی از طریق چشمه تامین می شد؛ ولی بعدها با حفر دو حلقه چاه نیمه ژرف، آب را به خانه می رساندند.
منبع تامین آب کشاورزی نیز رودخانه ای است که از روستا گذر می کند. سرچشمه های آب روستا پاسخگوی ساکنان نیست به همین علت مالکان چاه هایی را درون باغ های خود کنده و از آن بهره برداری می کنند.
کمبود بارش ها و افت آب های زیر زمینی، هم پیشه کشاورزان صاحب نسق را تهدید کرده و هم الگوی کشت را دگرگون ساخته است. کشت دیم رونق گذشته را از دست داده و فعالیت های باغداری بر زراعت پیشی گرفته است.
باغ های گلخندان با وسعتی نزدیک به ۱۲۰ هکتار، زیر کشت محصولاتی مانند گیلاس،آلبالو، زردالو، سیب درختی و گردو است که همگی در زمین های خود توسط مالکین تولید می شوند (تا سال ۱۳۴۲ بزرگ مالکی رواج داشته است).
دامداری پیشه دیگر مردم روستاست. از دیرباز به دلیل وجود عشایر بومی در گلخندان، این فعالیت رونق یافته است. نزدیک به ۳۰۰ راس گوسفند و بیش از ۱۲۰۰ راس گاو در روستاها توسط دامداران نگهداری می شوند. در گذشته که نهادهای رسمی برای اداره روستا وجود نداشت معمولا کدخدا با تائید بزرگان، مدیریت روستا را بر عهده می گرفت. یکی از کدخداهای بومهن، علی خان قاسم لوئی نام داشته است. در برخی اسناد، به دست اندرکاری وی در انجمن (نظارت بر انتخابات بومهن) اشاره شده است.
هسته نخستین روستای گلخندان در کنار مسجد قدیمی، امامزاده و محدوده دژ می باشد.
پس از شکل گیری هسته نخستین، سده ها گذشت تا کم کم بافت روستا به گونه ای خطی در محدوده گلخندان جدید گسترش یافت. در اراضی روستا ودر محدوده گلخندان جدید مزرعه حاصلخیز کافرچال قرار دارد که بیشتر اهالی در آنجا به زراعت می پرداختند. اکنون در آنجا سازه های نوئی مانند شهرک شهید نجاتی ساخته شده است.
جمعیت گلخندان از سرشماری ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۰ افت و خیز کمی داشته است و همواره بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر در بسامد بوده است. در بررسی گلخندان ها روشن می شود که به جز سرشماری ۱۳۶۵ که در آن جمعیت گلخندان قدیم اندکی بالاتر بوده است در دیگر سرشماری ها همواره جمعیت گلخندان جدید بیشتر بوده است.
در موسم تابستان به ویژه در روزهای پایانی هفته به جمعیت گلخندان افزوده می شود. شاید دیگر نام مهمانان فصلی برای این جمعیت که ( بیشتر از تهران می آیند) مناسب نباشد زیرا مسافت کم، راه مناسب و دسترسی به وسایل نقلیه گاهی آنها را در ماه های سرد سال نیز به آنجا می کشاند.
خاندان بومی و مشترک گلخندان ها عبارتند از : قانبیلی، حیدری، ارزاقی و سرنی. همچنین دودمان های بومی هر یک از گلخندان های قدیم و جدید به ترتیب عبارتند از : خرمائی، خلیفه ، میوه ای ، قاسم لوئی و خوشی.
به گفته کهنسالان ، دودمان همه اینها به ترک های آذربایجان (ارومیه) می رسد و حضورشان پیشینه ای ۴۰۰ ساله دارد.
در واقع، گلخندان یک ترکیب قومی همگن دارد که کمابیش سبب پایدار ماندن نشانه های فرهنگی شده است، ولی هجوم فناوری نیز کار خود را کرده است و بسیاری از این نشانه ها را دستخوش دگرگونی و یا نابودی ساخته است.