موسیقی

جایگاه موسیقی در جامعه بومهن

زندگی بساری از مردم سرزمین ایران،ایلی و عشایری است.این روش زندگی همواره با کوچ شبانان همراه بوده است.یافتن چراگاه و علف زار همچون کرداری گسترده در میان کوچ روها و در زیر سُم رمه ها آغاز می شود؛ آغازی که برای عشایر بومهن با بیم ها،درگیری با طبیعت و شادمانی ها همراه است.

پژواک آوای طبیعت ییلاق، عشایر را بر آن داشت تا واکنش های عاطفی و روحی خود را در قالب موسیقی بروز دهند. این موسیقی به شکل هایی چون آواز در میان ایل رواج داشته و آنها در جنبش همیشگی خود،این نداها را گاه شاد و گاه غمگین به شنوای همیشگی خود یعنی کوهستان ارزانی داشته اند.

موسیقی،این زبان گویای عشایر از کوهستانها به قشلاق و حتی زندگی شهری آنها نیز وارد شده و در بسیاری از آیین ها،جایگاه ویژه خود را یافته است. نوازندگان با نام های ((دهل چی)) و ((عاشق)) خوانده می شوند و جایگاه مناسبی در میان عشایر دارند.

موسیقی در جامعه بومهن به عشایر خلاصه نمی شود؛ترک ها نیز با نواها و سازهای ویژه خود در این هنر پرکارند. البته با سنجش در قبل باید گفت که موسیقی در شکل شناخته شده و سنتی آن کم کم از این جامعه رخت بربسته وکمتر در سویه های زندگی مردم مشاهده میشود.

سازها و آیین ها

چگور: سازی است دوتار که با نقل های نقل کننده نواخته شده و هنوز هم در برخی خانه ها وجود دارد. در گذشته،شب های عروسی، نقل کننده چگور به دست می گرفت و برای مردم نقل می کرد؛ نقل هایی مشهور از شاه اسماعیل و کرم که شعرگونه بود و همراه آن چگور نواخته می شد.ا کنون این رسم منسوخ شده و خنیای (موسیقی) فراگیر همانی است که همه جا شنیده می شود.

سرنا (سورنای): یکی از کهن ترین سازهای بادی ایران است و در جشن ها با دایره نواخته می شود. درباره وجه تسمیه سورنای گفته اندکه چون آوای بلند داشته، برای جشن و سرور در هوای آزاد مناسب بوده است؛ از این رو، نام آن را مرکب از واژه ((سور)) به چم(معنی) جشن و شادی و ((نای)) دانسته اند.

آهنگ ها و رقص های گوناگونی را میتوان با این ساز انجام داد؛ولی شناخته ترین آن رقص ((چوبی))است. بدین سان که ترانه های ترکی را کوبشی نواخته و مردان گروهی می رقصند. آنان برای اجرای این آیین برجای مانده از دوران شاه اسماعیل، دست در دست یا دست برکمر یکدیگر گرفته و حرکات مخصوص پا را انجام می دهند که می توان آن را نمایشی برای پیوند ژرف میان جامعه دانست.

نواختن سرنا که از دسته سازهای دو زبانه است،در میان هداوندها نیز مرسوم است.در جشن های عروسی بزرگان دستمالی بر دست گرفته و همراه این ساز می رقصند. افزون بر چند رقصنده، شمار بیشتری هم دنباله رو هستند.

سازهای ضربی یا کوبه ای: این آلت موسیقی از دو چوب با قطر ناهمسان ساخته شده و با کوبش دست یا چوب به صدا در می آید.در مراسم ها از برخی سازهای ضربی مانند تنبک و دهل استفاده می شود.

دهل: هرگاه تازه جوانی بمیرد،نوای غم انگیز دهل بر بالینش نواخته می شودکه ((کتل))نام گرفته است. همراه با این نوای ناشاد،بر تابوت جوان گل و نقل ونبات می ریزند. دو چوبی که برای نواختن دهل به کار می رود در گویش هداوند ها ترکه و کجک نام دارد. چوب ترکه از درخت گز و چوب کجک هم از درخت بید ساخته می شود.

نی: سازی شناخته شده در موسیقی ایرانی است که هنوز در بومهن نواخته می شود. در گذشته نی بیشتر در شب نشینی ها رایج بوده است. عشایر هداوند نی را خود می سازند و با لب (نه دندان) به شیوه دشتی می نوازند.