نام شهر
در سفرنامه
اعتضاد السلطنه به لاریجان از چگونگی خوانش نام بُومهن سخن رفته است. وی به روشنی، بومهن
را کسر ((میم)) دانسته و نه سکون.از نظر مفهومی نیز این اسم،کاربردهای گوناگونی داشته
است.
برهان لیمودهی(1362)
به نقل از کتاب مطلع الشمس،اثر اعتماد السلطنه نویسنده دوره قاجار می گوید:(( این
کلمه ظاهرا مرکب از ((بوم)) و ((هن)) باشد و ((هن)) به فارسی به معنی لرزه و چون بومهن
از قراء دماوند است و به کثرت زلال معروف،ممکن است اینجا بومهن را گفته باشند یعنی
محل زلزله.
پیشینه سکونت
پیشینه سکونت
در بخش بومهن و کناره ها بسیار دراز و در هر نقطه جدا است .به بیان درست تر،هر مکانی
در بخش بومهن وکناره ها سرنوشت سکونتی جداگانه داشته است.
این منطقه
را به دلیل قرار گرفتن در ناحیه جنوبی البرز قرن ها بیابانی تهی ازجمعیت دانسته وگفته اند که تنها نقاطی چون حبله رود و زم رود،دارای سکنه بوده اند،اما وجود سه گورستان
تاریخی درگوشه وکنار شهر دستاویزی برای درنگ بیشتر شده است.این گورهای تاریخی با
شکل و نقش های جوراجور ناگفته هایی را در دل خود پنهان کرده اند.
عوامل موثر بر استقرار جمعیت
بطور کلی سه
عامل در جای گرفتن جمعیت در این نواحی نقش داشته است: الف) سیاست ب) قرار گرفتن بر سر راه تهران-مازنداران ج) ویژگی های طبیعی و اقلیمی.
ویژگی های جغرافیایی
بومهن از نظر
تقسیمات سیاسی و کشوری یکی از دو شهر شهرستان پردیس و در استان تهران می باشد که در
مختصات جغرافیایی 33 درجه و 36 دقیقه عرض شمالی نسبت به خط استوا و 51 درجه و 43 دقیقه
شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد.
ارتفاع متوسط
این شهر از سطح آبهای آزاد جهان 1711 متر هست و وسعتی بیش از 5000 هکتار دارد. از نظر
موقعیت خصوصی،در دامنه بلندی ها و آبرفت های کوهپایه ای دیواره جنوبی البرز،در شرق
استان تهران واقع شده است.
بومهن از شمال
به لواسانات، از جنوب به شهرستان ورامین و پاکدشت، از غرب به شهر پردیس و از شرق به
شهر رودهن محدود شده است.
وضع اقلیمی
سازمان جنگلها
و مراتع،پهنه اقلیمی استان تهران را از نظر خشکی و نواسان دما به ده کلاس تقسیم کرده
است.
در این تقسیم
بندی،بومهن در اقلیم نیمه خشک با زمستانهای خیلی سرد و تابستان های گرم قرار گرفته
است .البته بلندی های شمالی بخش بومهن،در اقلیم نیمه مرطوب واقع شده و هوای آبادی
های آن سردتر و زمستانش سخت تر است.
اراضی و مراتع
مهمترین منبع
از قابلیت های خاک و اراضی استان تهران،نقشه هایی است که توسط موسسه آب و خاک تهیه
شده است.
در این نقشه
ها تیپ های راضی مختلف شامل کوهستانها،تپه ها،فلات ها،دشت های آبرفتی دامنه ای-رودخانه
ای،دشت های آبرفتی رودخانه ای،اراضی پست، دشت های سیلابی، واریزه های بادبزنی شکل سنگ
ریزه دار.بخش بومهن در تیپ نخست قرار دارد که بیشترین مساحت اراضی موجود در استان تهران
را نیز شامل می شود.در هیچ نقطه ای از این گستره تیپ دیگری مشاهده نمی شود. خاک این تیپ
از اراضی، بسیار کم عمق، سنگریزه دار و دارای بافت متوسط تا سنگین است. اراضی بومهن
برای زراعت آبی مناسب نیست.
مکان های مذهبی و تاریخی
اصلان تپه
اصلان تپه
به سمت باختری رودخانه سیاهرود در امتداد شمال -جنوب ده بومهن قرار گرفته است. شکل
آن کله قندی، قطر دامنه به طور میانگین 250 متر و بلندی آن از زمین های سمت شمال
30 متر و از زمین های جنوب، نزدیک به 50 متر می باشد.
بیش از 40
سال از زمان ثبت این تپه در فهرست آثار ملی سپری شده است. باستان شناسان آن را مکان
زندگی انسان ها در زمان ساسانیان تا نزدیک به سده های 11 و 12 ق/17 و 18 م می دانند.
انها براین باورند ساکنان براثر رخدادهای طبیعی و یا هجوم قوم های دیگر این تپه را
ترک کرده و به جای دیگر پناه برده اند.
امام زاده سلطان مطهر(ع)
بقعه امام
زاده سلطان مطهر(ع) به عنوان مهم ترین اثر مدهبی شهر، در محله ده بومهن(گوشه شمال شرقی
شهر) واقع شده است.اعتماد السلطنه از رجل مشهور قاجار در جریان سفری که با ناصر الدین
شاه به سوی خراسان داشته، سلطان مطهر را از فرزندان امام موسی الکاظم (ع)دانسته است.
روایت های محلی نیز این امام زاده را فرزند بلافصل امام جعفر الصادق (ع) می دانند.
یکی از نسخ
خطی چنین می گوید: مطهر،محمد و یحیی از قزوین روی به ولایت طهران نهادند و چون به
شهر طهران رسیدند،محمد و یحیی را شهید کرده اما مطهر بن امام جعفر الصادق(ع) روی
به ولایت دماوند نهاده و بسیار جراحت به وی رسیده بود. چون به موضع بوم هند رسید، در
خانه الیای فرود آمد و تا چهل روز بیمار بود ، به همان جراحت به دیدار خداوند شتافت.سازه سلطان
مطهر به پایان قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری است.
این امام زاده
در طی روزگاران دستخوش دگرگونی شده است.در محوطه حیاط بقعه بسیاری از گورهای دوران
صفویه وجود داشت که اکنون از میان رفته و تنها نگارکندهایی از قبرها بر جای مانده است. این نگارکنده ها شامل
سنگ قبر های شیخ صفا، شیخ ابراهیم و قلی آقا مربوط به پیش از قرن دهم هجری است. همچنین
از ایوانی که برای امام زاده بود و راهیابی به آن را آسان می ساخت،اثری وجود ندارد.