شهرداری بومهن
تاریخچه

  • موقعیت امامزاده قاسم گلخندان قدیم

بنای امامزاده قاسم در روستای قدیم و روی نقطه ای مرتفع و در محوطه ای باز ،مشرف بر روستا واقع شده است.بنا حصاری نداشته واطراف آن را قبرستان فراگرفته است.از طرف شمال و شرق به زمینهای مزروعی و از طرف جنوب و غرب به خانه های مسکونی محدود می شود.

سنگ قبر های اطراف امامزاده حکایت از این دارد که به جهت تقدس و احترامی که به این مکان قائل بوده اند،از دوره قاجاریه تاکنون مورد استفاده قرار گرفته است .روی سنگ قبرها علائم و نشانه هایی هم برای کسانی که سواد ندارند آورده شده و روی سنگ قبرمردان،تسبیح ومهر و شانه و روی سنگ قبر زنان،قیچی و شانه رسم شده است. اطراف امامزاده و داخل آن توسط سودجویان عتیقه برای گنجی واهی ،بارها مورد کاوش قرار گرفته است.

 
  • امامزاده قاسم در سفرنامه ها و متون

به سبب اینکه این امامزاده در روستایی دور از جاده اصلی واقع شده و دسترسی به آن به جهت نداشتن راه ارتباطی به آسانی میسر نبوده ،در سفرنامه ها و متون نامی از آن برده نشده است .

 
  • شرحی درباره مرقد امامزاده

کتیبه روی ضریح و نیز روایتهای محلی ،آرامگاه مذکور را به نام امامزاده قاسم مشهور کرده است. کنزالانساب و شیخ مفید ،قاسم را پسر عبدا...بن زید بن امام حسن (ع) می دانند. در نسخه خطی مربوط به امامزاده آمده است «قاسم بن عبدا... بن زید بن امام حسن (ع) را در ولایت دماوند به موضع گلخندان شهید کردند.»

 
  • نقشه بنا

از داخل و خارج به صورت هشت ضلعی است .در ضلع جنوبی بنا ،ایوانی مستطیل شکل به درگاه امامزاده در سال های اخیر الحاق شده است که از لحاظ هنر معماری فاقد ارزش می باشد.

 
  • مصالح بنا
مصالح به کار رفته در ساختمان امامزاده از مصالح محلی در دسترس و از سنگهای قلوه ای رودخانه ای و نیز لاشه سنگ با ملاط گچ و آهک و زاغ است.
 
  • قسمت بیرونی بنا

پایه بنا مشخص نیست . به مرور ایام ،خاک اطراف آنرا فرا گرفته ،احتمالا پایه ای هشت ضلعی با لاشه سنگ است که بدنه بنا به صورت هشت ضلعی روی آن ساخته و پرداخته شده است،ارتفاع بدنه 2 متر و ارتفاع کل بنا 6 متر است. عرض هر ضلع 20/1 سانتی متر است که نسبت به بناهای مشابه دارای ارتفاع کوتاهتر و عرض اضلاع بیشتر است.

نمای بیرونی بنا ساده و فاقد تزئینات است و تمامی سطوح بیرونی با روکشی از ملاط گچ و آهک و زاغ پوشانده شده ،ولی وضعیت آب و هوایی مطقه به مرور ایام بیشتر قسمتهای این روکش را ریخته است.

 

  • درگاه ورودی

ورودی امامزاده فقط از طریق ایوان آن که متصل به قسمت ورودی است،امکان پذیر است. درگاه ورودی دارای ارتفاعی کوتاه به طول 10/1 و عرض 1متر است . در ورودی هم متعلق به دوره اخیر می باشد.

 
  • قسمت داخلی بنا
داخل امامزاده دارای طرح هشت ضلعی است. تنها در هر ضلع آن تاقچه کوچکی به طول و عرض 2 متر و به عمق 30 سانتی متر دیده می شود . تمامی سطوح جانبی دیوار با روکشی از گچ پوشانده شده است.
 
  • گنبد بنا
گنبد بنا از نوع گنبد های دو پوشه است. گنبد بیرونی از نوع گنبد های رک هشت ترکی هرمی شکل است،که به شیوه رگچین یعنی موازی با افق چیده شده است و با توجه به شرایط اقلیمی و آب وهوایی منطقه از خیز بلندی برخوردار است. برای ایجاد گنبد داخلی ،طرح هشت ضلی به وسیله هشت رومی باربر اتصالی تبدیل به شانزده ضلعی و سپس دایره شده ،آنگاه گنبد عرقچین کم خیز را روی آن شکل داده اند .

در نمای ظاهری و نیز داخل بنا هیچ گونه علائم تزئیناتی به چشم نمی خورد. در واقع بنا فاقد تزئینات می باشد . معمار یا معماران ،سادگی و بی پیرایه بودن مورد نظرشان بوده است. شاید بتوان گفت که تنها عامل اصلی تزئین کننده در خارج و داخل ،اندود گچی با آهک وزاغ سفید رنگ ساده است که بیشتر قسمتهای آن در اثر شرایط آب و هوایی منطقه ریخته است.

 

  • ضریح

ابتدای ورود به داخل بنا با یک ضریح بزرگ و ساده که روی مرقد قرار گرفته،برخورد می کنیم که روی آن را با پارچه های سبزرنگ متعددی پوشانده اند. حاشیه بالای ضریح ،کتیبه ای تاریخ ساخت ضریح را به قرن دهم دوره صفویه می رساند. خراطی و کنده کاری ضریح ،بسیار ساده و ابتدایی است . در چهار ضلعی حاشیه بالایی ضریح هم کتببه ای به خط نسخ دیده می شود .

 

  • کتیبه های ضریح

-در ضلع غربی،آیه الکرسی آمده است.

-درضلع شرقی،سلام و صلوات بر امامان آمده است

-در ضلع شمالی آمده است:«از فیض خدای پر ز نور است- صندوق امامزاده قاسم(ع)»

-در ضلع جنوبی هم آمده است :«ساعی وبانی صندوق شریف امامزاده واجب التعظیم امامزاده قاسم (ع)تسلیم درویش مقصود علی گلخندانی فی شهر رجب سنه الف من الهجر النبویه »

 

  • کتیبه های در امامزاده

در ورودی امامزاده متعلق به دوره اخیر بوده و ساده و فاقد تزئینات است.روی این در، کتیبه هایی به شرح زیر آمده است:

-بالای چهار چوب آمده است:الله،محمد،حسن وحسین.از خواننده التماس دعا داریم.

-لنگه راست: بسم ا...الرحمن الرحیم نصر من الله و فتح قریب و عزیزا فی یوم شنبه 27 شهر صفر ظفر سنه 1333.

-لنگه چپ: یادگار استاد علی اکبر ولد مرحوم دروج محمد ساکن طاهر آباد فرمایش استاد غلامعلی تفریشی،ساکن گلخندان جدید.

 

  • مقایسه ونتیجه گیری

هسته اولیه برج آرامگاهی امامزاده قاسم،بنایی است ساده با طرح هشت گوش و گنبد رک هشت ترک هرمی شکل که بر بالای تپه ای مشرف به روستا ساخته شده و در دوره اخیر ایوانی مستطیل شکل متصل به قسمت ورودی بنا به آن الحاق شده است.در داخل و خارج بنا،کتیبه ای که تاریخ ساخت بنا را به ما بدهد وجود ندارد.پس با طرح و شیوه ساخت آن و مقایسه دیگر بناها می توان تاریخ احتمالی ساخت بنا را به دست آورد.

با نگاهی گذرا به برجهای آرامگاهی،متوجه می شویم که در قرون 7 و 8 هجری،این برجها با ویژگی های خاصی چون تزئینات خارجی و داخلی و وجود کتیبه هایی در زیر کنبد و...ساخته می شدند.درقرون بعدی کم کم شاهد حذف عناصر فوق و گرایش به سادگی و بی پیرایگی را شاهد هستیم.بنای امامزاده قاسم نیز از جمله این بناها به شمار می آید که معمار یا معماران با پرهیز از تزئینات داخلی و خارجی و کتیبه زیر گنبد و کوتاه کردن ارتفاع بدنه بنا و عریض کردن آن واستفاداز مصالح بومی،سعی در سادگی و بی پیرایگی بنا داشته اند به طوری که آن ویژگیهایی که در این گونه بناها در قرون 7و8 دیده میشود، به طور کلی حذف گردیده و بنایی ساده و فاقد تزئینات ساخته شده است.

ویژگیهای فوق الذکر بنای مورد بحث را در بناهایی چون امامزاده عبد ا...آیینه ورزان و امامزاده مطهر بومهن در منطقه دماوند و بناهایی چون امامزاده جعفر قم می توان دید. خصوصا بنای این امامزاده با بنای امامزاده عبدا...آیینه ورزان متعلق به قرن 8 هجری مشابهت زیادی دارد.با توجه به اینکه این گونه بناها کم کم رو به سادگی رفته ،می توان گفت که بنای امامزاده قاسم گلخندان به احتمال بسیار مربوط به دوره صفویه باشد.

 
 
 
تاریخ به روز رسانی:
1402/11/08
تعداد بازدید:
3934
امتیازدهی
میانگین امتیازها:0 تعداد کل امتیازها:0

مشاهده نظرات (تعداد نظرات 0
ارسال نظرات
نام  
آدرس پست الکترونیکی شما    
شماره تلفن
توضیحات    
خواندن کد امنیتی تغییر کد امنیتی  
کد امنیت  
 
ما را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید :
کلیه حقوق این پایگاه متعلق به پایگاه اطلاع رسانی شهرداری بومهن می باشد.
Powered by DorsaPortal